فلامنکو

فلامینگو ، فلامینکو یا فلامنکو ؟ ریشه یابی لغت فلامنکو 

 در فرهنگ لغات آکادمی زبان اسپانیایی رئال Real Academia) Español de la Lunga ) معانی متفاوتی برای لغت فلامنکو ارایه شده است که از بین آنها ، برخی که سنخیت بیشتری با بحث ما دارند را برای شما انتخاب کرده ایم . در یکی از این تعاریف آمده است : فلامنکو ، یک روش فرهنگی_اجتماعیِ بیان احساسات در میان کولی هاست که ریشه های عمیقی در ناحیة اَندلُس(Andalusia) برای آن یافت می شود . در جایی دیگر ، لغت فلامنکو را نشانگر یک شاخة قومی یا نژادی می انگارد و به مردمی اطلاق می کند که منسوب به سرزمین فلاندر هستند . علاوه بر فرهنگ لغاتی که ذکر کردیم ، در فرهنگ لغات صرفی اسپانیایی وکاستیلی ریشة لغت فلامنکو را منسوب به فلامینگ (Flaming) می دانند که در زبان هلندی به معنی (چیزی یا کسی آمده از سرزمین فلاندر در آلمان ) می باشد . علّت انتساب لغت فلامنکو به فلامینگ ، به معنی (شخصی از اهالی فلاندر ) ،ریشه در تاریخ آن ناحیه دارد . ایشان مردمی بودند از نژاد مردم شمال اروپا به نام نوردیک(Nordic) که رنگ رخسارشان گلگون بود ؛ بر خلاف مردم اروپای جنوبی معروف به نژاد لاتین که پوست تیره و موی مشکی دارند و به خصوص از لحاظ رنگ پوست تفاوت فاحشی بین این دو نژاد دیده می شود . از جانب دیگر ، استفاده از لغت فلامینگ برای نامیدن مردمی با پوست گلگون ، می تواند اشاره به پرنده ای به نام فلامینگو(Flamingo) باشد . این پرنده منقار بزرگی دارد که به طرز عجیبی خمیدگی دارد . با گردن و پاهایی بلند و ظریف ، پرهای سفیدی گردن و سینه و شکمش را پوشانیده ، در حالی که سر و قسمت تحتانی بدنش به رنگ صورتی تا قرمز تند است . از آنجا که در قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم میلادی ، سرزمین فلاندر زیر سلطة اسپانیا بود ، مردم اسپانیا اهالی فلاندر را به دلیل وضع پوشش و رنگ پوست شان به گونه ای تحقیر آمیز به فلامینگو تشبیه می کردند . در اواسط قرن هفدهم میلادی ، فلاندری ها قیام کردند و به دنبال جنگ هایی خونین ، استقلال خود را به دست آوردند و کشور هلند کنونی را بنا نهادند . در طی این جنگ ها ، بسیاری از اسناد و مدارک ارزشمند تاریخی در مورد فلاندری های ساکن اسپانیا از دست رفته و نابود شدند . خصومت حکومت اسپانیا با مردم فلاندر در آن دوران باعث شده بود تا با قلب واقعیات و به دروغ ، ایشان را به صورت مردمی یاغی و لایق تنفر به جامعة اسپانیا بشناساند ؛ مردمی که حتی روش زندگی کردن شان نیز ناخوشایند و اشمئزازبرانگیز است . این طرز فکر و تبلیغات منفی علیه فلاندری ها به صورت قسمتی از فرهنگ مردم اسپانیا درآمد ، به طوری که در فرهنگ اسپانیایی ، هر فرد ، گروه و یا قوم منفوری را به فلاندر منسوب می کردند. از آنجا که کولی ها نیز از نظر شهروندان اسپانیایی زندگی مرموز و غیرمتعارفی داشتند که باب سلیقة جامعة اسپانیا نبود ، لقب تغییر شکل یافتة فلامنکو را به ایشان و شیوة آوازخوانی اندلسی _ که محل عمدة زندگی کولی ها بود _ دادند . در سیر تحول و تکامل لغت فلامنکو ، عوامل و اتفاقات دیگری نیز منشأ اثر بودند . در زمان پادشاهی چارلز اول (1556-1519 میلادی) تعداد کثیری از کولی ها در خط سیرشان در اروپا وارد کشور اسپانیا شدند و چون ورودشان به اسپانیا از نواحی شمالی و سرزمین ژرمن ها و فلاندر بود ، به اشتباه ایشان را فلِمیش(Flemish) نامیدند . البته حدسیات دیگری نیز در مورد لغت هلندی فلامینگ به عنوان ریشة لغت فلامنکو موجود است که با مطالب بالا تفاوت دارد . در یکی از این فرضیات ریشه یابی لغت فلامنکو باز می گردد به قرن شانزدهم میلادی ، هنگامی که تعدادی خوانندة فلاندری در دربار چارلز پنجم به خدمت گرفته شدند . بدین ترتیب لغت فلِمیش پس از تغییراتی در میان مردم اندلس رواج یافت و به هر خنیاگری اطلاق شد . کولی ها در همان دوره نیز اغلب به خوانندگی و نوازندگی و دوره گردی می پرداختند و موسیقی و رقص و آواز در کلیة جشن ها و مراسم وحتی زندگی روزمره شان جایگاهی ویژه داشت . به همین دلیل شهروندان اسپانیایی ، لغت تغییر یافتة فلِمیش را که به صورت فلامنکو درآمده بود ، به طور اعم کلمه به کلیة فعالیت های این قوم اطلاق نمودند که به عبارت دیگر نمایانگر فرهنگ کولی ها بود . فرضیة دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینکه در طی جنگ های استقلال هلند ، تعداد زیادی از کولی های اسپانیا در هنگ های پیاده نظام ارتش فلاندر به صورت سربازان مزدور به خدمت گرفته شدند . ایشان پس از بازگشت پیروزمندانه از جنگ ، به عنوان پاداش اجازه یافتند تا آداب و رسوم و شغل سنتی شان را در هر جایی که بودند ، اجرا و اِعمال کنند ؛ بر خلاف قوانین جاری کشور که مردم محلی اجازة رفتار آیینی و برگزاری مراسم بر اساس آداب و سنن شان را نداشتند . ریشه های دیگر لغت فلامنکو به عقیدة برخی دیگر از محققین ، ریشة کلمة فلامنکو از لحاظ علم زبان شناسی ، در زبان عربی است . بر اساس مطالعات ایشان ، لغت فلامنکو در حقیقت ترکیبی از دو لغت «فلّاح» به معنی دهقان و برزگر و «مِنکو» به معنی رانده شده ، بی خانمان ، تبعید شده و بی سرزمین می باشد . این تعبیر بحث های زیادی را پیرامون خود به وجود آورده ، ولی استحکام و اعتبار لازم را ندارد . ممکن است که در زبان عربی یکی از معانی دقیق تر کلمة «فلّاح» ، کشاورز یا زارع باشد ولی مفهوم تبعید شده یا رانده شده به زبان عربی کلمة «منفی» است نه «مِنکو» . به هر حال نکتة مبهم دیگر این است که چگونه لغتی با ریشة عربی پس از حدود سه قرن نهفتگی ، که از خاتمة استیلای اعراب بر ناحیة اندلس می گذشت ، سربرآورده و خود را نمایانده است . در جایی دیگر محققین ریشة لغت فلامنکو را مغربی (Moorish) می دانند که همان کشور مراکش فعلی در شمال آفریقاست . به نظر ایشان فلامنکو به مورهایی گفته می شد که پس از غلبة مجدد مسیحیان بر جنوب اسپانیا ، در آنجا ماندند و با پذیرش دین مسیحیت تحت سلطة فاتحین به زندگی ادامه دادند . این محققین نیز صحت انتساب لغت فلامنکو را به ترکیب عربی «فَلّاح مِنکو» تأیید می کنند . پس از شکست اعراب از مسیحیان کاتولیک در سال 1492 میلادی ، مورهای ساکن اسپانیا تحت تعقیب قرار گرفتند و به ناچار به زندگی پنهانی و فرار از قانون روی آوردند . بدین ترتیب بهترین راه برای ایشان پناهنده شدن به میان کولی ها بود که خودشان نیز درماندگانی همدرد ایشان بودند . مقارن این اتفاقات ، فلامنکو شروع به شکل گیری و تکامل نمود . فرضیة دیگری نیز وجود دارد که ریشة لغت فلامنکو را در خصوصیات رفتاری و شخصیتی کولی ها می داند . کولی ها در برخورد با بیگانگان و غیرکولی ها کم حرف ، تودار ، عمیق و مرموز بودند . اتخاذ چنین سیاست محتاطانه ای در برخورد با بیگانگانی که همیشه ایشان را از خود رانده و باعث دردسرشان شده بودند ، ظاهری پرتکبر و نخوت آمیز برایشان به وجود آورده بود . در عین اینکه حالاتشان بسیار موزون و باوقار بود ، وجود طبیعت سرزنده و احساسات تند خالص در ایشان ، تصویری از یک شعلة آتش (Flame) را به ذهن متبادر می کرد (ریشة لغت Flame در زبان لاتین ، Fllamallama می باشد).